Operacija KOVERAT
predstavlja najozbiljniji pokušaj deblokade Sarajeva krajem 1992. godine. Da je
operacija uspjela, istorija odbrambeno-oslobodilačkog rata bi se sigurno
drugačije odvijala. Operacija KOVERAT je odisala velikim brojem propusta, nestručnosti,
površnosti, opstrukcija, ali sigurno nije nedostajalo srca, hrabarosti i
krvi...
Zamjenik načelnika Štaba Vrhovne komande Jovo Divjak je 24. oktobra 1992. godine naredio opštinskim štabovima odbrane Konjic i Jablanica da odmah upute po 500 boraca kao pomoć braniocima Prozora.
Ali, i od Konjica i od Jablanice slaba je bila pomoć Prozoru. Već u osam
sati ujutru Divjak je depešom obavijestio Sefera Halilovića o odbijanju ratne
policije u Konjicu da učestvuje u odbrani Prozora.
Divjak je, prema toj depeši, telefonom nazvao načelnika SJB Konjic
Jasmina Gusku i tražio od njega da uputi jedinicu u pomoć Prozoru, ali mu je on
odgovorio „da policija neće učestvovati u borbi Armije RBiH protiv HVO“ i pri
tome se pozvao na Avdu Panjetu koji mu je dao takve instrukcije.
„Kada sam ga upozorio“, piše dalje Divjak, „da to nije sukob Armije i
HVO već ugrožavanje ljudskih života od strane HVO, odgovorio je da policija
nije namijenjena za vođenje borbe već za organizovanje reda, provođenje
zakonskih odredbi, borbe protiv kriminaliteta i dr. I to im je naredio Avdo
Panjeta.“
„Niti sam bio nadležan, a niti sam bilo kome u SJB u Konjicu naredio da
ne ode u pomoć Prozoru“, kaže Avdo Panjeta. „U operaciji „Koverat“ učestvovao
je znatan broj policajaca, pa sam učestvovao i ja i svi smo primali naređenja
od komande na čelu sa Vehbijom Karićem.“
Narednog dana, 25. oktobra, priča o odbrani Prozora je završena. Jovan
Divjak i Zejnil Delalić tačno u podne obavještavaju Sefera Halilovića da
opštinski štabovi odbrane Konjic i Jablanica nisu u potpunosti izvršili
naređenja. „Opštinski štab u Konjicu“, pišu Divjak i Delalić, „nije sposoban da
izvrši naređenje, odnosno potčinjenje komande odbijaju da formiraju jedinice i
upute u pomoć Prozoru.“
Oni pišu da su Konjičani uputili, ipak dvije jedinice prema Prozoru,
jednu od 35 i drugu od 70 boraca, ali da „do sada nisu učestvovali u borbenim
dejstvima“. Spomenuli su komandanta 1.klišanskog bataljona Zahira Hrnjicu koji
je „zaprijetio da će oružjem spriječiti bilo kakav pokret jedinica Armije RBiH
niti će formirati jedinicu za pomoć Prozoru“. „Preduzete su mjere da se utvrdi
odgovornost ovog komandanta“, saopštavaju Divjak i Delalić. Oni također dodaju
da „i pored insistiranja da se upute jedinice u pomoć Prozoru, Opštinski štab
odbrane Jablanica uputio je samo 20 vojnika prema Prozoru“. Zbog toga je, pišu
oni, „napisano naređenje o smjeni komandanta Op ŠO Jablanica gospodina Salke
Zerema“.
Ali, kako su HVO i Hrvatska vojska već 24. oktobra zauzeli najveći dio
Prozora i samo se borbe vodile na periferiji južnog dijela grada, zapovjednici
HVO su pokušavali da „spuste loptu“, da se situacija smiri i da se obustave
pokreti jedinica iz Konjica i Jablanice. I to su činili preko komande Prve
mostarske brigade Armije RBiH.
U vezi s tim je karakterističan telegram koji je 24. oktobra Glavnom
štabu Armije RBiH poslao Arif Pašalić, komandant Prve mostarske brigade.
„General Praljak, HVO, i Pašalić, Armija RBiH, kreću ka Prozoru. Iz
Konjica navedenu pomoć koja je upućena Prozoru stopirati“, pisalo je u
Pašalićevom telegramu. Sličan telegram narednog dana Glavnom Štabu je uputio
Pašalićev zamjenik Sulejman Budaković prenoseći zahtjeve generala Praljka i
brigadira Petkovića da se „naše snage koje se grupišu u širem rejonu
Jablanice....odmaknu“.
U istoj depeši Budaković izvještava da jedna jedinica HVO kreće prema
Jablanici.
Borbe za odbranu Prozora kratko su trajale jer su napadale zajedničke
snage HVO i Hrvatske vojske sa tenkovima. Komandant odbrane Prozora Šabić
stigao je ponovo u Konjic i saopštio: „Prozora više nema“.
Ubrzo su na Igman iz blokiranog Sarajeva stigli Mirsad Čaušević Brada i
njegov ratni drug Alija Ismet. Donijeli su zapečaćeni koverat u kojem su bili
tajni planovi operacije „Sloboda 92.“
Oni saopštavaju Vehbiji Kariću da je njima trojici prioritetan zadatak –
pripreme za deblokadu Sarajeva. Čaušević i Ismet ostaju na Igmanu, a Karić
treba da putuje u Goražde i priprema jedinice za deblokadu glavnog grada iz tog
pravca. Na Igman je 2. novembra iz Konjica stigao i Jovan Divjak.
Čaušević i Ismet mu saopštavaju da je njegov zadatak da ubrza započeti
posao na formiranju brigade „Neretva“. Ali umjesto u Goražde, Vehbija Karić je
dobio naredbu da 2. novembra sa Zejnilom Delalićem otputuje u Prozor u mirovnu
misiju. Njima su se iz Konjica pridružili Mirsad Ćatić Čuperak i Mirsad Čukle.
Iz Mostara stigli su Arif Pašalić „sa SDA pratnjom“ braćom Hadžiosmanovićima –
Ismetom i Arifom, te Safet Oručević, Salko Begić, Ćamil Skoković i Zijad
Demirović. U ime HVO su bili general Slobodan Praljak, Božo Rajić, Zvonko
Zovko, Marko Zelenika, Zrinko Tokić i Ivan Azinović.
Kasnije im se prisružio Prkačin koji je bio na proputovanju kroz Prozor.
Karić i Delalić su o ovim pregovorima u Prozoru poslali 4. novembra
vanredni izvještaj Glavnom štabu. Prema tom izvještaju, pregovarači su skupa
prošli kroz centar grada gdje su „ekipe HVO-a i HOS-a pekli jagnje na ražnju i
šutali zastavu sa ljiljanima“. Vrijeđali su i ismijavali delegaciju koju je
predvodio Karić koji su imali obilježja Armije RBiH. Bila je to atmosfera poslije
koje su Karić i Delalić zabilježili da niko ne može garantovati bezbjedan
povratak izbjeglih porodica i boraca.
U gradu su još neke kuće gorjele. Pred Praljkovom komandom, sjeća se
Karić, Mostarci su izvadili tepsiju sa slatkišima i zajedno su jeli sa
domaćinima. Na tom sastanku sve je idealno dogovoreno, jer je general Praljak
bio velikodušan: povratak izbjeglica, zajednički punktovi, formiranje
zajedničkog zapovjedništva, udaljavanje svih oruđa, oklopa i postrojbi sa
strane, ukidanje ultimatuma borcima Armije RBiH da predaju oružje, zajedničko
držanje položaja...
General Praljak je, kako pišu Karić i Delalić, govorio o budućim
zajedničkim operacijama Armije i HVO u oslobađanju Kupresa, Donjeg Vakufa i
Nevesinja, te da i Sarajevo treba “radi muslimana što prije osloboditi“. Obećao
je da će i zaplijenjeni armijski MTS biti deblokiran. Usput je naglasio da će
energično tražiti isključenje pojedinih članova Vrhovne komande i drugih
komandi Armije RBiH.
„Bilo je prepoznatljivo da aludira na Sefera“, pišu u svom izvještaju
Seferu Haliloviću Vehbija Karić i Zejnil Delalić. „A od nižih komandanata
naročito Zejnila“. Delalić je dodao u zagradi („što bi bila dobra usluga što se
mene tiče“). Praljak se složio o stvaranju zajedničke komande Armije i HVO-a, i
zajedničkog IKM-a.
Njih dvojica su još zabilježili da „SDA – Mostar, uglavnom, isprepadano
imponuje njemu i HVO-u, što je donekle razumljivo“. Ali, Praljak i Prkačin su
ostavili lijep utisak na Karića i Delalića, jer su zabilježili o njima da
„mnogo šire i demokratskije gledaju na zajedničku borbu u BiH“ od ranijih
njihovih sagovornika iz HVO. Za njih su stavovi HVO, „kako ih prezentira
general Praljak“, prihvatljivi pod uslovom da se obavežu „da sa svim
potencijalima učestvuju u borbi protiv četnika na opasnim rejonima i deblokadi
Satajeva“ i da „ni slučajno neće dolaziti do ometanja naših konvoja sa MTS-om“.
Karić i Delalić svoj su izvještaj završili ovako: „Da se ni u kojem
slučaju ne dopusti ultimativno niti bilo kakvo drugo skidanje Sefera Halilovića
kao načelnika Štaba VK Armije BiH, sa apsolutnim pravom veta na sve vrste
odluka koje stožer HVO-a na nivou „Herceg-Bosne“ bude donosio.“
Ništa od
dogovorenog HVO nije ispoštovao.
autor Šefko Hodžić, ratni novinar i izvještač
